From The Art and Popular Culture Encyclopedia

Related e

Wikipedia Wiktionary Shop Featured: Rhombicuboctahedron by Leonardo da Vinci

Zurenborg is an area in south-east Antwerp largely developed between 1894 and 1906 that features a high concentration of townhouses in Art Nouveau and other fin-de-siècle styles.

Its most famous street is the Cogels-Osylei.

Houses in Zurenborg

Location

Art Nouveau houses are interspersed with neoclassical mansions and other eclectic architectural styles throughout Zurenborg, which straddles the boundary between Antwerp itself and the district of Berchem. The southern part, which falls within Berchem and is centred on Cogels-Osylei (or Cogels-Osy Lei), Transvaalstraat, and Waterloostraat, has the highest number of townhouses. To the north, in the Antwerp section, many further examples were built along the streets surrounding Dageraadplaats.

Styles

The development of Zurenborg coincided with the peak of Art Nouveau popularity, and that movement had the greatest impact on the stylistic language of the area. However, many other styles—mostly "revival styles"—that were popular at the time are also represented. These include Gothic Revival, Neo-Renaissance, Greek Revival, Neoclassical, and the "cottage style" that coincided with British Tudorbethan architecture.

Themes

The houses were often named and decorated with accompanying themes. The influence of organic and natural sources is particularly evident in the themes and names of the Art Nouveau homes: The Sunflower, The Rose, The Tulip, etc. Houses also referenced local history or the names of the streets upon which they stand. The Lion of Flanders prominently adorns Cogels-Osylei 2–4, while across the street an entire complex is devoted to Charlemagne. Some street names refer to the independence war of linguistic affinity, the Boer war in South Africa: Pretoriastraat, Transvaalstraat and Krugerstraat. On Waterloostraat houses recall the eponymous battle. One of them, Waterloostraat 30, is adorned with a silhouette of Napoleon in his characteristic headgear, while another is decorated with glazed ceramic panels depicting scenes from that battle. The façade of no. 11, The Battle of Waterloo, shows the portraits of Wellington and Napoleon, the two great commanders of the age. Bayonets, flags, smoking cannons and drums show you clearly the subject of the house.

Co-ordination of houses

Groups of individual houses were sometimes combined to form a general theme and are intended to be experienced as co-ordinated designs rather than as individual units. The five adjoining houses collectively known as De Tijd (Time) on Waterloostraat make up such an ensemble. Each one, built in brick and in contrasting colours, is named for, and thematically represents, a time of the day: Ochtend (Morning), Dag (Day), Avond (Evening) and Nacht (Night). Similarly, some of the structures "speak" to one another. Examples of such a grouping are on the four corners of the Waterloostraat and Generaal Merlenstraat intersection, where houses depicting the four seasons face one another: Lente (Spring), Zomer (Summer), Herfst (Autumn) and Winter.

Architects

Several architects worked in the neighbourhood. Among them was Joseph Bascourt, who designed 25 of the houses, Jules Hofman, and Frans Smet-Verhas.

Post World War II history

With car ownership rising and upper middle class households moving to the suburbs, the status of Zurenborg - especially Cogels Osylei - as a well-to-do residential area came down. The houses were regarded as too big and too energy consuming. A major plan was made in the 1960s to transform the whole area into a business and office area similar to the one built at Brussels North station. In the end, however, it was concluded that the area was not to be demolished. The area was listed as an item of urban landscape, to the disappointment of many owners who expected to sell their properties at a profit.

The area became popular with artists and entrepreneurs. Many houses became listed monuments. With the help of public subsidies, many owners succeeded in renovating their properties and Zurenborg became a well-functioning urban neighborhood with a variety of people. Dageraadplaats ("Dawn Square") in the northern part of Zurenborg was transformed from a neighbourhood shopping area into one of the most popular dining areas in Antwerp, and the art nouveau mansions in Zurenborg draw high numbers of visitors and tourists. cts worked in the neighbourhood. Among them was Joseph Bascourt, who designed 25 of the houses, Jules Hofman, and Frans Smet-Verhas.

Dutch

Zurenborg is de naam van een residentiële wijk in het zuidoosten van de Belgische stad Antwerpen. In twee gesneden door de spoorweg, die net als noordelijker in Borgerhout de oude muren van de vesting Antwerpen volgt, is de wijk opgesplitst tussen de Antwerpse districten Antwerpen en Berchem. De Plantin en Moretuslei vormt de noordgrens van de wijk. Verder vormen de Binnensingel (R10) en de Uitbreidingstraat zowel de oostgrens als de zuidgrens van de wijk en schermt spoorlijn 25 als westgrens Zurenborg van de wijk Haringrode af.

Karakter

De hoofdstraat van de wijk Zurenborg is de Cogels-Osylei, in het Berchemse gedeelte, dat als geheel bekend is voor zijn architectuur. Een ander belangrijk centrum van de wijk ligt in het district Antwerpen: de Dageraadplaats, bijna volledig omzoomd door restaurants en op zonnige dagen één groot terras.

In 2015 werd een lichtkunstwerk onthuld waarbij de drie middelste bogen van de spoorbrug op de Draakplaats elke avond in regenboogkleuren verlicht worden, als teken van diversiteit en monument voor holebi's en transgenders. In de nabijheid van de brug bevindt zich Het Roze Huis.

Geschiedenis

De wijk Zurenborg ontstond aan het einde van de negentiende eeuw, op de gronden van de baron Osy de Wichem en werd genoemd naar de hoeve Zurenborg die op de grens lag tussen Berchem en het Antwerpse buurtschap Haringrode. De hoeve werd op haar beurt genoemd naar de omliggende destijds waterzieke verzuurde bodem waar ze als borg op stond. Het ontstaan van de wijk werd gestimuleerd door de bouw van het station Borgerhout (huidige station Antwerpen-Oost) in 1873.

Oorspronkelijk was het de bedoeling om vooral magazijnen, handel en horeca in de buurt van het station in te richten, maar bij gebrek aan belangstelling van handel werd de wijk voornamelijk als residentiële woonwijk ontwikkeld. De wijkontwikkeling werd uitgevoerd door de Société Anonyme pour la Construction de Maisons Bourgeoises.

Zoals de naam van de ontwikkelingsmaatschappij het zelf zegt, was de wijk vooral bedoeld voor de (gegoede) burgerij. Daardoor was er veel aandacht voor verkavelingswijze, schoonheid van gebouwen, bestrating en wijkverfraaiing in het algemeen. Voor Antwerpen is de wijk uniek daar het een van de weinige wijken in deze ontwikkelingsperiode was, die met een coherent stedenbouwkundig plan met een consistent stelsel van straten en pleinen tot stand is gekomen.

Zurenborg kende in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog door de massale stadsvlucht, een periode van verval. Daarin kwam vanaf de jaren zestig en vooral zeventig een kentering toen de wijk kunstenaars, intellectuelen, politieke hemelbestormers en andere "alternatievelingen" begon aan te trekken. Inmiddels geldt de wijk Zurenborg als een goed voorbeeld in Antwerpen waar mensen van verschillende achtergrond goed met elkaar samenleven.

Cogels-Osylei

De ontwikkeling van de Cogels-Osylei (1881–1914) liep parallel met de hoogdagen van bouwstijlen als jugendstil, art nouveau, eclectische stijl en neoclassicisme. Naar deze periode wordt nostalgisch verwezen met de Franse term belle époque (het mooie tijdperk). Architecten als Jacques de Weert, Jules Hofman, en Joseph Bascourt hebben hier fraaie woningen ontworpen voor de gegoede burgerij. Met name bij huizen als 'De Roos' (nr 46) en 'De Zonnebloem' (nr 50), ontworpen door architect Jules Hofman, en 'De Iris' (nr 44) door architect Van Den Bossche en 'Quinten Matsijs' (nr 80) door architect Jacques De Weerdt zijn fraaie art nouveau elementen verwerkt in de façades. Alle huizen hebben een voortuintje en een wandeling door deze straat is een architecturale belevenis. Ook in de nabijgelegen straten als Transvaalstraat en de Waterloostraat zijn veel fraaie huizen te bewonderen. Met name het ensemble huizen 'De vier Jaargetijden' ontworpen door architect Joseph Bascourt is bijzonder. Ook de façades van onder meer 'Les Mouettes', 'Napoleon', en 'Waterloo' in de Waterloostraat hebben veel fraaie details in de façades. Onder de spoorwegbrug bevindt zich een gedenkplaat met daarop het gedicht ‘Thuis’ van Herman De Coninck, de bekende schrijver/dichter die in deze straat woonde, en die de wijk ook woordspelerig 'Burenzorg' noemde.

In de jaren zestig stonden de Cogels Osylei en de naburige straten op de nominatie om te worden gesloopt en plaats te maken voor een groot kantoren en appartementencomplex. Deze plannen zijn uiteindelijk niet doorgegaan en de wijk is sedert 1984 beschermd als stadsgezicht en de meeste huizen zijn geklasseerd als monument. Met steun van subsidies hebben veel eigenaren hun huizen in de loop van de tijd kunnen renoveren. De Cogels Osylei en ook enkele straten in het noordelijk deel van Zurenborg hebben ondanks veel protest in de wijk echter reeds lang te lijden van het intensieve zware stadsbusverkeer. Door de vele trillingen en de zware diesel- en fijnstofvervuiling worden veel architectonische details aangetast.

Buurtspoorwegen

In 1885 vertrokken vanaf de stelplaats "Zurenborg" (station en eindpunt van de Antwerpse buurtspoorweg) de eerste buurtspoorwegtreinen. Deze stelplaats lag naast het Antwerpse Ringspoor van de "Belgische Spoorwegen" en had er een aansluiting mee. Nadat het eindpunt van de reizigerstrams verlegd werd naar de Rooseveltplaats, bleef het buurtspoorwegstation "Zurenborg" toch nog belangrijk voor het goederenvervoer per tram. Na de sluiting in 1960 voor het goederentramverkeer werd de stelplaats omgebouwd tot busstelplaats. Deze is nog steeds in dienst.

Bereikbaarheid

• vanaf station Antwerpen-Berchem: te voet, langs stationsplein (Burgemeester Edgard Ryckaertsplein)
• vanaf station Antwerpen-Centraal: tram 11 richting Berchem Station
• vanaf station Antwerpen-Oost: te voet, langs Plantin en Moretuslei, Dolfijnstraat en Lange Altaarstraat
• vanaf de Groenplaats: zowel tram 4 richting Silsburg als tram 9 richting Eksterlaar