Het verhaal van Vlaanderen  

From The Art and Popular Culture Encyclopedia

Related e

Wikipedia Wiktionary Shop Featured: Rhombicuboctahedron by Leonardo da Vinci

Het verhaal van Vlaanderen (2023) is een Vlaamse historische documentairereeks van De Mensen, gepresenteerd door Tom Waes, over de geschiedenis van Vlaanderen. De 10 afleveringen worden door de VRT.

Consultants included Jan Dumolyn.

Productie

De reeks werd aangekondigd in de zomer van 2021, in navolging van de Nederlandse televisieserie Het verhaal van Nederland en het Deense originele format Historien om Danmark uit 2017. De tiendelige serie werd geproduceerd door productiehuis De Mensen en werd vanaf januari 2023 uitgezonden door de VRT. De reeks gaat over de geschiedenis van een regio die vandaag Vlaanderen genoemd wordt. Doorheen de reeks neemt Tom Waes de kijker mee naar de verschillende tijdvakken in de geschiedenis.

Aan de hand van re-enactments en door gesprekken met historici zoomt men iedere aflevering in op een specifieke periode van de geschiedenis. Men verwerkte 38.000 jaar aan geschiedenis in tien afleveringen. Er werd drie jaar aan de productie gewerkt. De televisieserie werd hoofdzakelijk door de Vlaamse overheid gesubsidieerd, waarvan het budget van 2,4 miljoen euro werd verdeeld over vele departementen.

In cijfers bestond de reeks uit één historisch expert per draaidag, één historisch taalkundige per draaidag, een stuntteam, 2,5 jaar aan research, drie jaar productie, 100 verschillende locaties, 200 geraadpleegde experten en zo'n 700 pruiken en kostuums.

De afleveringen

Aflevering 1: De prehistorie

Uitzenddatum: 1 januari 2023

[[Bestand:Mammoet van Lier begin 20e eeuw opstelling Janlet zaal.jpg|miniatuur|De Mammoet van Lier]] In de eerste aflevering reist Tom erg ver terug in de tijd, zo'n 38.000 jaar geleden. Dit was het moeilijkst te onderzoeken tijdsvak omdat er geen geschreven bronnen bestaan. De eerste individuen van de Homo sapiens doen hun intrede in Vlaanderen, waar zij ongetwijfeld in contact kwamen met de neanderthaler. Dit weten we omdat de gemiddelde etnische Europeaan gemiddeld zo'n 2% van de neanderthaler-DNA in zijn genoom heeft zitten. Tom liet zijn eigen DNA onderzoeken aan de KU Leuven bij geneticus prof. Maarten Larmuseau, die berekende dat het genoom van Tom uit 2,1% neanderthaler-DNA bestaat. Ook leefden er prehistorische dieren in Vlaanderen zoals mammoeten, waarop de menselijke bewoners nog actief op jaagden. Om de grootte van de mammoeten te demonstreren, bezocht Tom de Mammoet van Lier in het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel. Maar ook blijkt uit deze aflevering dat je vanuit Vlaanderen te voet naar Groot-Brittannië kon stappen tijdens de ijstijden, dit omdat de Noordzee nog niet bestond. Door de start van de laatste ijstijd zoekt de Homo sapiens zijn toevlucht naar Zuid-Europa. Door het smelten van het ijs ontstond de Noordzee. Na de laatste ijstijd duikt de Homo sapiens voor het eerst terug op in Vlaanderen. Hierbij vond er een belangrijke evolutie plaats: de landbouw. Inwoners begonnen zich niet langer te verplaatsen als jager-verzamelaars, maar besloten zich permanent te settelen op één locatie. Zo ontstonden er in Vlaanderen verschillende stammen. In de aflevering kwamen ook de duizenden grafheuvels aan het bod die in de jaren 70 ontdekt werden door piloot Jacques Semey.

Aflevering 2: De Romeinen komen

[[Bestand:Statue of Ambiorix erected in 1866 in Tongeren, Atuatuca Tungrorum, Tongeren, Belgium (27035014053).jpg|miniatuur|Het standbeeld van Ambiorix in Tongeren]] Uitzenddatum: 8 januari 2023

De tweede aflevering start in 54 voor Christus waarbij de streken van Vlaanderen bewoond werden door de Galliërs. De Galliërs waren voornamelijk geen krijgers maar landbouwers. Zij leefden in verschillende stammen, waaronder de Menapiërs en de Eburonen. Deze Galliërs woonden niet in stenen huizen maar in houten woonstalhuizen, waar de mens samenleefde met zijn dieren. Zij leefden ook niet in grote dorpen, maar eerder in aparte en kleine nederzettingen van slechts enkele woningen groot. In 58 voor Christus vallen de Romeinen Gallië binnen. Door de verschillende stammen van Galliërs konden de Galliërs geen weerstand bieden tegenover de Romeinen en werd Gallië volledig veroverd. Onder leiding van Ambiorix zou een leger van Eburonen, Nerviërs en Menapiërs een volledig Romeins legioen verslaan. Dit door een verrassingsaanval in de vallei van de Jeker. Als overwinningsreactie zouden de Galliërs zich verenigen en meerdere Romeinse kampen aanvallen. In 51 voor Christus - tijdens de Gallische Oorlogen - zou Rome terugslaan. Julius Caesar zou 10 legioenen naar Gallië sturen. Zo zouden er 1 miljoen Galliërs uitgemoord worden en vermoedelijk zo'n 1 miljoen Galliërs tot slaaf gemaakt zijn door de Romeinen. Ook zouden de Eburonen bijna volledig uitgemoord worden. Vanuit hedendaags perspectief zou men spreken over een genocide. Ook ging Tom langs de verschillende heirbanen die doorheen Vlaanderen liepen en de verschillende nederzettingen die rond deze banen ontstonden. In het jaar 286 zou het Romeinse rijk haar eerste barsten vertonen. In de Romeinse stad Rotomagus (vandaag Rouen) zou Marcus Aurelius Mausaeus Carassius - opperbevelhebber van de Romeinse vloot in de Noordzee - zich laten kronen tot keizer van Noord-Gallië, het Rijnland en Brittannië. Maar Carassius is geen Romein, wel een Menapiër. Hierdoor werd iemand uit wat tegenwoordig Vlaanderen is, keizer binnen het Romeinse rijk.

Aflevering 3: 'Duistere' middeleeuwen

[[Bestand:1e graaf van Vlaanderen - Boudewijn I.jpg|miniatuur|Boudewijn I werd de eerste Graaf van Vlaanderen samen met zijn vrouw Judith van Francië die als Gravin van Vlaanderen de bekendste vrouw werd in West-Europa]] Uitzenddatum: 15 januari 2023

De aflevering start met het oudste boek van Vlaanderen: de Vita Sancti Amandi, die geschreven werd in het jaar 850. Na de val van het Romeinse Rijk bleven nog enkele Romeinse nederzettingen bestaan, maar ook ontwikkelden zich kleine nederzettingen van landbouwers in Vlaanderen. Tot voor deze periode geloofden de inwoners van het huidige Vlaanderen in het Germaanse heidendom. Zo werden verschillende goden aanbeden die men nog kan terugvinden in de namen van de week zoals 'Wodan' voor woensdag of 'Donar' in donderdag. Men geloofde in de goden die in de natuur actief waren. Ook sprak men Oudnederlands. Door de komst van Sint-Amandus in 650 ging de kerstening van Vlaanderen van start. Zo werden verschillende abdijen en kerken gesticht en werd het christendom aangenomen als het nieuwe geloof.

In 861 vluchtte Judith van Francië weg van haar vader. Haar vader - Karel de Kale, koning van Francië - huwde haar twee keer uit aan het koninkrijk Wessex. Deze edelman werd later door Karel de Kale aangesteld tot Boudewijn I, de eerste graaf van Vlaanderen. Hierdoor werd Judith de eerste gravin van Vlaanderen. Het graafschap wat ontstond als een klein en moerassig gebied zou Boudewijn laten opbloeien tot pagus Flandrensis. Zo zouden een schaking en een familieruzie eindigen in het ontstaan van het Graafschap Vlaanderen.

In 879 zouden de Vikingen vanuit Engeland Vlaanderen binnenvallen. Zij zouden verschillende kloosters en nederzettingen plunderen en zouden enkele jaren voet aan wal houden. In hetzelfde jaar zou Boudewijn I sterven, waardoor zijn zoon Boudewijn II de nieuwe graaf van Vlaanderen zou worden. Onder het gezag van Boudewijn II zouden verschillende nederzettingen aan de Noordzee versterkt worden: de ringwalburchten. Deze verdedigingswerken zouden Sint-Winoksbergen, Broekburg, Veurne, Brugge en Oostburg beschermen tegen de Vikingen. Het Graafschap Vlaanderen zou uitgroeien tot het bekendste, grootste en belangrijkste graafschap in West-Europa. In de vorstelijke geslachten van de 10de tot de 12de eeuw zouden vrouwen geen belangrijke positie hebben. Dit is anders in Vlaanderen: Judith van Vlaanderen werd de bekendste vrouw van West-Europa.

Aflevering 4: De Guldensporenslag

Uitzenddatum: 22 januari 2023 [[Bestand:GCF - Battle of the Golden Spurs.png|miniatuur|De Slag der Guldensporen te Kortrijk]] Bij het begin van de aflevering staat Waes stil bij de lakennijverheid die Vlaanderen op de internationale kaart zou zetten. Men kocht hierbij wol uit Engeland en liet deze weven tot luxueuze lakens die wereldbekend zouden worden. Hierdoor werden de Vlaamse patriciërs zeer rijk, maar leefden de ambachtslieden zoals de wevers en volders in grote armoede. Ondanks dat zij zich gingen groeperen in gilden, konden de ambachtslieden hun vraag om meer loon en zeggenschap niet ingelost krijgen bij de patriciërs. Het zijn dan ook de patriciërs die de steden bestuurden.

Ondertussen ontstond er een nieuw conflict tussen de Franse koning Filips de Schone en zijn vazal, de Vlaamse graaf Gewijde van Dampierre. In 1300 werden graaf Gewijde en zijn zoon Robrecht van Bethune opgesloten en trok Frankrijk de macht in Vlaanderen naar zich toe. Als gevolg hielden Filips en Johanna een reeks blijde inkomsten in het graafschap Vlaanderen. Intussen zou Pieter de Coninck - een Brugse wever - een opstand voorbereiden met de ambachtslieden. Op 18 mei 1302 vermoordden de Brugse ambachtslieden leden van het Franse garnizoen door een nachtelijke verrassingsaanval. Later zou men deze gebeurtenis de Brugse Metten noemen. Ook werden de andere Vlaamse steden bevrijd door het leger van ambachtslieden.

Uiteindelijk kwam het conflict tot een hoogtepunt op 11 juli 1302. Hierop zouden de Vlamingen - bestaande uit ambachtslui en edellieden, die hun macht hadden zien krimpen - het Franse ridderleger - onder leiding van Robert van Artois - opwachten aan de stadsvesting van Kortrijk. Het Franse leger was in aanzien het sterkste leger van Europa en beschikte over zo'n 2.000 ridders te paard. Ondanks enkele zware cavalerie charges, leden de Fransen zware verliezen en verloren uiteindelijk de slag. Tegen alle ridderlijke codes in moordden de Vlamingen hun tegenstander bijna volledig uit, in plaats van gevangenen te nemen, wat meer aangewezen was in die tijd. Zo vermoordde men onder meer de aanvoerder van het Franse leger, Robert van Artois. Het nieuws ging de hele wereld rond. Nog nooit had een voetleger bestaande uit ambachtslieden een slag gewonnen tegenover een professioneel ridderleger. Omdat de Vlamingen hun tegenstanders brutaal vermoordden, werden hun daden als 'schandalig' bestempeld door het Westen. Later zou deze Slag bij Kortrijk de naam 'de Guldensporenslag' krijgen. Deze werd vernoemd naar de vergulde sporen van de Fransen die de overwinnaars mogelijk zouden hebben meegenomen na de strijd. Zo werd in deze aflevering duidelijk gemaakt dat de Guldensporenslag vooral een sociale strijd was, opdat ambachtslieden meer rechten zouden kunnen genieten. Het was dus geen taalstrijd, wat er in latere eeuwen soms van werd gemaakt.

Merchandise

In december 2022, nog voor de reeks begon, gingen verschillende boeken en merchandise over de toonbank van de documentairereeks. Voor volwassenen schreef Harry De Paepe het boek Het verhaal van Vlaanderen – De geschiedenis van de prehistorie tot nu, als aanvulling op de televisieserie. Edward De Maesschalck schreef eerder al vier diepgaandere boeken die herdrukt zijn in het kader van deze reeks:

• Het verhaal van Vlaanderen – De graven van Vlaanderen (864-1384)
• Het verhaal van Vlaanderen - De Bourgondische vorsten (1315-1530)
• Het verhaal van Vlaanderen - Oranje tegen Spanje (1500-1648)
• Het verhaal van Vlaanderen – Ondergang (1648-1815)

Harry De Paepe en Frodo De Decker schreven een tweedelige graphic novel over de serie. Annemiek Seeuws schreef Mijn geschiedenisweetjesboek over het verhaal van Vlaanderen, voor kinderen. Ook werd er een quiz-spelbord ontwikkeld.

Achter de schermen

In combinatie met de wekelijkse uitzending van de televisiereeks - zowel op Eén als op VRT Max - is er ook een aflevering 'achter de schermen' beschikbaar. Hierbij kunnen de kijkers zien hoe de reeks tot stand kwam.

Vervolgonderzoek

De Universiteit Gent wil naar aanleiding van het tv-programma nieuw onderzoek starten naar de allereerste gravin van Vlaanderen. Tijdens de reeks werden beenderen getoond die mogelijks afkomstig zouden zijn van Judith van West-Francië waarop de onderzoekers tot het idee kwamen om nieuw onderzoek uit te voeren.

Kritiek

Al voor aanvang van de reeks werden vragen gesteld bij de hoge kostprijs van het project, waar ruim twee miljoen euro van diverse Vlaamse subsidiestromen naartoe ging. Ook kwam er kritiek omdat de reeks op een indentitaire manier zou uitgebuit worden. Vlaams minister-president en Vlaams-nationalist Jan Jambon vond het "logisch" dat de Vlaamse identiteit gepromoot wordt. Ook de tussentaal van Tom Waes werd bekritiseerd.