Geert van Oorschot  

From The Art and Popular Culture Encyclopedia

Related e

Wikipedia Wiktionary Shop Featured: Rhombicuboctahedron by Leonardo da Vinci

Gerardus Adriaan (Geert) van Oorschot (Vlissingen, 15 augustus 1909 - Baambrugge, 18 december 1987) was een Nederlands schrijver en uitgever.

Na het behalen van zijn HBS-diploma werkte hij enige tijd als havenarbeider in Rotterdam. In die tijd radicaliseerde hij in politiek opzicht en schreef revolutionair getinte gedichten. Als dienstweigeraar bracht van Oorschot enige tijd door in de strafgevangenis van Scheveningen, waar hij tot het inzicht kwam dat hij geen goede dichter was. Begin jaren dertig begon hij een colportageboekhandel om schrijvers en dichters die hij wél de moeite waard vond aan de man te brengen.

In 1932 trouwde hij met Jantina Smit, met wie hij twee zoons kreeg (Geert, 1933-2005), en Levien, 1937). Al gauw trad hij in dienst als vertegenwoordiger van de uitgever A.A.M. Stols, bij wie hij ook de beginselen van het uitgeversvak leerde. In 1939 stapte hij over naar uitgever Emanuel Querido. Toen deze na de Duitse inval gedwongen werd om uit zijn bedrijf te stappen, benoemde hij Van Oorschot tot directeur. Dit bleef hij totdat het bedrijf in 1944 op last van de bezetter moest worden geliquideerd. In 1943 scheidde hij van zijn eerste vrouw en hertrouwde met Hillie Munneke (Onstwedde 13 juli 1920 - Baambrugge 28 augustus 1979), met wie hij ook twee zoons kreeg (Guido, 1944-1963, en Wouter, 1952). Kort na de Bevrijding betrokken zij een huurpand aan de Amsterdamse Herengracht en vestigde Van Oorschot zich als zelfstandig uitgever.

Hij verwierf zich weldra een uitstekende naam met een literair fonds, waartoe bekende auteurs behoorden als Multatuli, Couperus, Leopold, Ter Braak en Du Perron, uitgegeven in door Helmut Salden prachtig verzorgde dundrukedities, maar evenzeer nieuw talent zoals Hans Lodeizen, G.K. van het Reve en W.F. Hermans. Gebonden herdrukken (Emants, Van Oudshoorn, Hermans e.a.) volgden in de budgetreeks Literaire Reeks De Witte Olifant. Daarnaast was er de literaire paperbackreeks Stoa, waarin o.m. Van het Reves eerste brievenboek Op weg naar het einde (1963) verscheen.

Sinds 1957 verschijnt bij Van Oorschot het literaire tijdschrift Tirade, de opvolger van Libertinage. Tirade bood een podium aan auteurs van moderne poëzie, zoals Elisabeth Eybers, Rutger Kopland en Judith Herzberg, maar bevatte ook maatschappijkritische essays, zoals die van Jacques de Kadt.

Een bijzonder project van de flamboyante Van Oorschot was vanaf 1953 de De Russische Bibliotheek, een dundrukreeks met de Verzamelde Werken van de beroemde negentiende-eeuwse schrijvers als Dostojewski, Gogol, Poesjkin, Toergenjev, Tolstoj en Tsjechov in veelgeprezen vertalingen van Charles B. Timmer, Karel van het Reve e.a. De Russische Bibliotheek omvat intussen ruim vijftig boeken, en is nog geheel leverbaar. Literaire kwaliteit stond ook bij deze reeks steeds voorop en Van Oorschot schuwde daarbij als uitgever zakelijk risico niet. Ook het debuut van J.J. Voskuil, de roman Bij Nader Inzien, kreeg bij Van Oorschot een kans. De latere romans van Voskuil zijn hier eveneens gepubliceerd.

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de uitgeverij verscheen Brieven van een uitgever waarin een deel van de correspondentie van Geert van Oorschot (zowel in kwantitatief als in kwalitatief opzicht een groot brievenschrijver) met zijn auteurs en collega-uitgevers is opgenomen. In die correspondentie blijkt hij zijn opvattingen en inzichten zelden achter verhullend of genuanceerd taalgebruik te verbergen.

In 1963 viel een schaduw over het leven van het gezin Van Oorschot door de zelfmoord, op 19-jarige leeftijd, van de oudste zoon Guido. De invloed die dit had, werd door zijn broer Wouter beschreven in Verkleed als mens (2004).

Geert van Oorschot heeft op latere leeftijd zelf ook verhalenbundels en romans geschreven. Hij publiceerde onder het pseudoniem R.J. Peskens. Zijn bekendste boeken, Twee vorstinnen en een vorst en Mijn tante Coleta behaalden tot zijn verrassing grote oplagen en werden door Otto Jongerius verfilmd, met in de hoofdrollen Kitty Courbois, Jan Decleir en Linda van Dyck.

Hij was de broer van de bekende televisiegoochelaar, acteur en voormalig televisie sinterklaas Adrie van Oorschot (1920-2004).

Voor zijn verdiensten als uitgever ontving Van Oorschot in 1977 de Laurens Janszoon Costerprijs. In 1986 verleende de Universiteit van Tilburg hem een eredoctoraat in de letteren. De beroemdste uitspraak van Geert van Oorschot was ongetwijfeld: "Slechte schrijvers gebruiken veel bijvoeglijke naamwoorden." Hoge ogen gooit ook: "Voor een vrouw die men liefheeft, behoort men een faillissement over te hebben." Dit zei hij bij de verschijning van het eerste deel van de volledige werken van Belle van Zuylen in het Frans (1979-1984, 10 delen).

Sinds het overlijden van Van Oorschot in 1987 is de uitgeverij door zijn zoon Wouter en Gemma Nefkens voortgezet. In plaats van 'G.A. van Oorschot - Amsterdam' kwam op de titelpagina's te staan : 'Uitgeverij G.A. van Oorschot - Amsterdam' . In 1991 is begonnen met een serie van Franse klassieke en hedendaagse literatuur, de Franse Bibliotheek, die het kenmerkende ambitieuze karakter van de uitgeverij heeft. Van deze 'Verzamelde Werken' verschijnen enkele delen per jaar.

Bibliografie

• Uitgestelde vragen (verhalen, 1964)
• Twee vorstinnen en een vorst (verhalen, 1975)
• Mijn tante Coleta (roman, 1976)
• Mijn moeder was eigenlijk een Italiaanse (verhalen, 1977)
• De man met de urn (verhalen, 1981)
• Uitgestelde vragen en andere verhalen (verhalen, 1984)
• De Vlissingse verhalen van R.J. Peskens (verhalen, 1995)
• Brieven van een uitgever (brieven, 1995)
• Hierbij de hele God in proef Brieven aan Willem Frederik Hermans (brieven, 2003)
• Briefwisseling 1951-1987 (met Gerard Reve) (brieven, 2005)

Literatuur

• Het Tuurtouw. Ter herinnering aan Geert van Oorschot. Jeroen Brouwers. 1989: Amsterdam, Uitgeverij G.A. van Oorschot.
• Ik heb geen verstand van poëzie. G.A. van Oorschot als uitgever van poëzie. Gert Jan de Vries. 1995: Amsterdam, Uitgeverij G.A. Van Oorschot.
• Geert van Oorschot (1909-1987) / [eindred.: Sjoerd van Faassen; met bijdragen van Jeroen Brouwers ... et al.]. ZL 4(2005), nr.2 (febr.). Themanummer; uitg. in samenw. met AMVC-Letterenhuis en Letterkundig Museum.